Yves-Bernard Debie is een internationaal Brussels advocaat gespecialiseerd in de kunstwereld. Drie uitspraken van het Brusselse Hof van Beroep zullen de geschiedenis ingaan. Hij legt uit wat er op het spel staat.

Wat zijn de voordelen van deze uitspraken?

Deze drie opeenvolgende arresten van het hof van beroep te Brussel (kamer van inbeschuldigingstelling) van 4, 25 en 26 juni betekenen een zware bestraffing van de procedure die de Algemene Directie Economische Inspectie (ADEI) had aangespannen tegen Brusselse antiquairs en hun verzamelaars.

In januari 2020 organiseerde de ADEI, gewapend met bevoegdheden die voorheen waren toevertrouwd aan de Art Unit van de Federale Politie, een brutale en geruchtmakende inval in de BRAFA (Brussels Art Fair), waarbij de vertrouwelijkheid van informatie en onderzoeken werd genegeerd. De ADEI gebruikte en misbruikte haar onderzoeks- en dwangbevoegdheden volgens een vast patroon: inbeslagnames, ondervragingen, foto’s genomen op de stands, doorsturen van informatie naar de vermeende landen van herkomst en uitnodigingen om werken op te eisen die ongetwijfeld geroofd waren. De inspecteurs beperkten zich niet tot de muren van de BRAFA, maar zetten hun kruistocht voort in de galerijen van de Zavel en op verzamelbeurzen.

Wat was hun logica?

Niets kon hen overtuigen van de legaliteit van deze werken. Elke antiquiteit moest geplunderd zijn en, als het uit het Midden-Oosten kwam, moest deze “plundering” het terrorisme gefinancierd hebben via een internationale criminele organisatie die volgens alle studies, inclusief een rapport van het Amerikaanse ministerie van Financiën (2022), niet bestaat en die benadrukt: “het zeldzame gebruik van contant geld op de kunstmarkt en de verplichtingen van financiële en commerciële entiteiten maken de institutionele kunstmarkt een slecht vector voor het witwassen van illegale opbrengsten”.

Een verzwarende omstandigheid was de historische onwetendheid van onze inspecteurs, voor wie elk Romeins werk per definitie Italiaans en gestolen was, terwijl ze vergaten dat het Romeinse Rijk op zijn hoogtepunt bijna de hele Europese Unie en het Midden-Oosten besloeg of dat “zwarte” farao’s over Egypte heersten vanuit wat nu Soedan is.

Wat waren de gevolgen?

Openbare aanklagers en onderzoeksrechters, die gewend zijn aan professioneel onderzoek, hadden zich door deze inspecteurs laten overhalen om onderzoeksmaatregelen te gelasten zonder dat zij, bij gebrek aan tijd en middelen, het misbruik van de procedure waarvan zij het slachtoffer waren, konden meten, op dezelfde manier als de handelaars, zij het in een andere mate.

De “bron”-landen, die gemachtigd zijn om zonder titel of recht aanspraak te maken op werken die legaal in collecties worden bewaard, roken hun kans. De boodschap van de inspecteurs van ADEI leek duidelijk: claim het eigendom van zo’n masker of vaas op basis van internationale juridische instrumenten die verondersteld worden wederzijdse juridische bijstand te vergemakkelijken, en we geven het aan je. Je kon het Egypte of Italië moeilijk kwalijk nemen, aangezien het “open bar” was?

Wat deden de magistraten?

De strijdlustigheid van de handelaars en verzamelaars en de strengheid van de rechters van het Brusselse Hof van Beroep, verlicht door de zeer terechte aanklachten van een federale openbare aanklager, maakten deze schending van alle eigendomsregels, internationale regelgeving en grondrechten ongedaan. Na een zeer strenge uitspraak van het Hof van Beroep in Berlijn op 7 februari 2020, die de dubieuze aanspraken van Italië op kunstwerken vaststelde en bestrafte, herinnerden de rechters van de Kamer van Inbeschuldigingstelling aan de wet die van toepassing is op verzoeken om internationale bijstand, stelden de procedurele onregelmatigheden vast, weigerden de gevraagde teruggaven, hieven de inbeslagnames op en gaven de werken terug aan hun eigenaars. Daarnaast heeft de Kamer van Inbeschuldigingstelling in haar uitspraak van 26 juni haar jurisprudentie aangepast en staat nu een kunsthandelaar, in zijn hoedanigheid van bewaarder, en niet alleen de eigenaar, toe om de vrijgave te vragen van een item dat door een verzamelaar aan de verkoop is toevertrouwd.