Wereldwijd zijn wetenschappers gefascineerd door een bijzondere ontdekking: de Indian Ocean Geoid Low (IOGL). Dit fenomeen, dat ten zuiden van Sri Lanka ligt, trekt de aandacht omdat het oceaanoppervlak hier maar liefst 106 meter lager ligt dan in de omgeving. Deze eigenaardigheid, vaak aangeduid als een “zwaartekrachtgat” vanwege de afwijkende zwaartekracht, biedt nieuwe inzichten in de structuur van onze planeet en daagt bestaande theoretische opvattingen uit.
Hoe is onze aarde opgebouwd?
Onze planeet is geenszins een perfect gladde bol; de massa binnenin is namelijk ongelijk verdeeld. Hierdoor ontstaat een golvend oppervlak, de zogenaamde geoid (vergelijkbaar met een hobbelige bal die gevormd wordt door verschillen in zwaartekracht). In dit verband komen we geoid-afwijkingen tegen: gebieden waar het oppervlak hoger of lager ligt door variaties in de zwaartekracht. De IOGL is zo’n afwijking en vormt een complexe puzzel voor wetenschappers die de interne werking van de aarde proberen te doorgronden.
Wat ontdekten de onderzoekers?
Het onderzoek naar de IOGL werd geleid door Prof. Attreyee Ghosh van het Centrum voor Aardwetenschappen aan het Indian Institute of Science in Bangalore, in samenwerking met het GFZ Duits Onderzoekscentrum voor Geowetenschappen. Hun bevindingen, gepubliceerd in Geophysical Research Letters, tonen aan dat deze afwijking niet wordt veroorzaakt door zinkende tektonische platen, zoals aanvankelijk werd gedacht, maar door mantelconvectie: warme, lichtere materialen die omhoog komen (oftewel, de opwaartse beweging in de aarde).
Ze gebruikten geavanceerde numerieke modellen en seismische tomografiegegevens om maar liefst 19 simulaties uit te voeren over zes scenario’s. Uit deze berekeningen, die teruggaan tot 140 miljoen jaar geleden, bleek dat stijgende magma-pluimen een rol speelden bij het ontstaan van deze afwijking.
Hoe begon het allemaal?
De oorsprong van deze magma-pluimen houdt verband met het verdwijnen van een oude oceaan, een gebeurtenis die samenvalt met het noordwaarts bewegen van India en de daaropvolgende botsing met Azië. Hierdoor ontstond zo’n 20 miljoen jaar geleden de huidige laag in de geoid. Of deze laag in de toekomst blijft bestaan of juist verschuift, is nog onduidelijk, wat aanvullend onderzoek noodzakelijk maakt.
Kritische perspectieven
Niet alles is echter zo eenduidig. Dr. Alessandro Forte van de Universiteit van Florida wijst op openstaande vragen. Hij betwijfelt bijvoorbeeld het ontbreken van een sterke mantelpluim onder het eiland Réunion en wijst op verschillen tussen de voorspelde en gemeten geoiden. De correlatie tussen voorspelde en waargenomen geoiden ligt gemiddeld op 80%, wat betekent dat er nog onnauwkeurigheden in de modellen zitten en dat ze niet alles verklaren.
Toekomstperspectieven
De resultaten benadrukken dat onze modellen verfijning nodig hebben om de interne mechanismen van onze planeet beter te begrijpen. Prof. Attreyee Ghosh gaf aan: “We hebben enig vertrouwen in hoe de aarde er toen uitzag,” hoewel ze ook erkent dat er nog veel onderzoek nodig is om dit fascinerende fenomeen volledig te begrijpen.
Het bestaan van de Indian Ocean Geoid Low levert niet alleen belangrijke inzichten op in hoe de aarde werkt, maar roept ook nieuwe vragen op over hoe zij zich in de toekomst zal ontwikkelen. Terwijl wetenschappers dieper graven in de geheimen onder ons voetoppervlak, met name onder de aardkorst, blijft dit zwaartekrachtgat een fascinerend raadsel in onze zoektocht naar kennis.
