Op 9 juni 2024 komen de kaarten op tafel. Zullen N-VA en Vlaams Belang in Vlaanderen over een meerderheid beschikken, zoals de peilingen – wat die ook waard mogen zijn – voorspellen?
Een parlementaire meerderheid van Vlaams-nationalisten zou een mijlpaal zijn in de geschiedenis van België. Of het ook tot een coalitie komt, is een heel andere vraag. Oordeel vooral zelf.
“Zowel N-VA als Vlaams Belang ijveren voor Vlaamse onafhankelijkheid. Alleen is de weg daarnaartoe wel erg verschillend .”
Als N-VA en Vlaams Belang mathematisch een coalitie kunnen vormen, zullen ze dat dan ook doen? Het is dé vraag die deze verkiezingen extra kleur geeft. Los van het mathematische is er ook het politieke schaakspel. Als de twee partijen een coalitie op Vlaams niveau vormen dan zal de N-VA niet aan een federale regering kunnen deelnemen, want geen enkele Franstalige partij wil dan samenwerken. Daarmee gooit N-VA de federale deur potdicht. Maar ook inhoudelijk is het water tussen N-VA en het Vlaams Belang dieper dan veelal wordt aangenomen. We vergeleken verschillende standpunten van beide partijen op basis van uitspraken van de kopstukken en ook aan de hand van de Manifesto Project Database, de database van politieke manifesten en verkiezingsprestaties, samengesteld door het Manifesto Research on Political Representation-project. Daarmee wordt ook aangetoond of en hoe diep de kloof is tussen beide partijen. Om te regeren moet je wel compromissen sluiten, vraag is nog maar hoever men bereid is om daarin te gaan?
Vlaamse onafhankelijkheid
Ja, zowel N-VA als het Vlaams Belang ijveren voor Vlaamse onafhankelijkheid. Alleen is de weg daarnaartoe wel erg verschillend. Het Vlaams Belang heeft zijn standpunt de voorbije jaren radicaler in de markt gezet, en pleit er nu voor om vanuit het Vlaams Parlement een soevereiniteitsverklaring te stemmen, waarna een onderhandelingsperiode kan volgen met Wallonië. De partij hoopt daarbij op een scheidingsverdrag, zoals we bij de Tsjechisch-Slovaakse scheiding hebben gezien. Grondwetspecialisten merken op dat dit plan feitelijk niet realiseerbaar is, althans niet als je geen conflictmodel wil organiseren. Je kunt niet eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen.
N-VA-voorzitter Bart De Wever droomt ook van een onafhankelijk Vlaanderen, maar wil daarvoor institutionele stappen zetten in het federale parlement, in samenwerking met de PS. N-VA wil zo voor het confederalismemodel gaan, wat helemaal niet hetzelfde is als separatisme.
Migratie
N-VA en het Vlaams Belang pleiten – net zoals de meeste centrumpartijen – om de migratieaanpak strenger te maken. Voor de N-VA moet dat bij voorkeur op Europees niveau. Voorts kiest de N-VA voor actieve immigratie: zelf bepalen welke kennis- en arbeidsprofielen onze samenleving nodig heeft. De procedures om hooggeschoolde of internationaal gegeerde technische profielen toegang te geven tot onze arbeidsmarkt, moeten eenvoudiger en sneller. Economische migratie om de knelpuntberoepen aan te pakken en de impact van de vergrijzing tegen te gaan dus, een standpunt waarin ze de voorbije jaren is geëvolueerd. Ook buitenlandse studenten aan onze universiteiten en hogescholen moeten gemakkelijker toegang krijgen tot onze arbeidsmarkt. Zo plukken we de economische vruchten van onze onderwijs-investeringen. Voor het Vlaams Belang kan daar geen sprake van zijn. ‘‘Het (verder) versoepelen van de economische migratie om de tekorten op onze arbeidsmarkt op te lossen getuigt van kortzichtigheid’’, luidt het. ‘‘Extra economische migratie is een oplossing die er geen is én die op korte termijn weliswaar een welbepaald patronaat ten goede kan komen, maar waarvan de lasten uiteindelijk door de samenleving worden gedragen.’’ Veel aspecten van het migratiebeleid zijn echter gebonden aan internationale afspraken en regels.
Welvaart
Uw welvaart wordt dé inzet van de verkiezingen. N-VA schuift daarbij vier thema’s naar voren die voor hen centraal staan in de campagne: een begroting op orde, een rechtvaardig sociaal beleid, lagere belastingen en investeringen in innovatie. De inzet is voornamelijk gestoeld op de werkende en ondernemende Vlaamse middenklasse.
Ook het Vlaams Belang wil er in de eerste plaats voor zorgen dat werken meer loont door een drastische verlaging van de lasten op arbeid. Daarvoor moet onder meer de bijzondere bijdrage van de sociale zekerheid afgeschaft worden en de belastingvrije som opgetrokken worden tot het niveau van het leefloon. De betaalbaarheid van de plannen zijn evenwel niet sluitend.
Beide partijprogramma’s lijken hier te rijmen maar de duivel zit hem in de details. Zo wil N-VA bijvoorbeeld het stelsel van de automatische loonindexering herzien, naar een systeem waarbij de loonstijging jaarlijks of tweejaarlijks wordt vastgelegd, per sector en afhankelijk van tal van factoren zoals de situatie in onze buurlanden. Voor het Vlaams Belang is een aanpassing van de index onbespreekbaar.
Economie
Ook op het thema Economie volgen beide partijen een op het eerste gezicht vrij gelijkaardig patroon. N-VA staat duidelijk meer rechts van het midden. Vlaams Belang kiest doorgaans een eerder centrumpositie, met soms linkse uitschieters. Zelf noemt ze het een ‘‘sociaal gecorrigeerde markteconomie’’. De partij pleit voor invoerheffingen, wat voor een open economie als de onze geen vanzelfsprekendheid is. N-VA pleit voor een gelijk speelveld op Europees niveau. Voorts ambieert het Vlaams Belang linkse recepten als een verhoging van het minimumloon, een vermogenswinstbelasting, een verdubbeling van het ouderschapsverlof en een deeltijds loon voor thuisblijvende ouders. Bij de jongste boerenprotesten koos ze uitdrukkelijk de kant van de landbouwers, waarmee ze frontaal inging tegen N-VA. Dat past in het kraam om een reeks strategische sectoren te ‘‘verankeren’’ door ze aan absolute vrijemarktwerking te onttrekken, zoals – naast landbouw –
onder meer ook energie, technologie, of de banken. N-VA staat voor een vrije markteconomie, wat daar haaks op staat.
Overheid
Meer doen met minder middelen: dat is het motto van de N-VA. Efficiëntie is namelijk cruciaal als de overheid schulden wil wegwerken en begrotingstekorten wil tegengaan. De N-VA wil een doorgedreven administratieve vereenvoudiging. De overheid kan ook efficiënter werken als we het aantal bestuursniveaus verminderen. Dan heeft ze het niet alleen over de verhouding tussen Vlaams en federaal niveau. Binnen Vlaanderen wil ze het aantal bestuursniveaus beperken tot enerzijds de gemeenten en anderzijds de Vlaamse overheid. De provincies verdwijnen.
Vlaams Belang zit ook op die lijn. De wildgroei aan bestuursinstellingen moet drastisch worden ingeperkt, vereenvoudigd en gerationaliseerd. Een slank, zuinig, maar slagkrachtig overheidsapparaat hoort daar eveneens bij en vereist een nieuwe visie op de ambtenarij. Het Vlaams Belang kant zich bovendien tegen de politieke benoemingen van (top)ambtenaren.
De kerntaken van de overheid, zoals openbare dienstverlening, mogen niet geprivatiseerd worden. Daar botst ze op de visie van N-VA die als beleidspartij ook volop mandatarissen op verschillende topfuncties heeft gezet, en lonkt naar meer publiek-private samenwerkingen.
Europa
De N-VA is – wat ze zelf zegt – een eurorealistische partij. De partij pleit voor een haalbare Europese samenwerking die gedragen wordt door de burgers. De EU is het beleidsniveau voor uitdagingen die te groot zijn voor één land. N-VA doet geen voorafnames over meer of minder Europa. Elke beleidsvoorstel wordt op zijn merites beoordeeld, waarbij subsidiariteit en toegevoegde waarde de leidraad vormen. Als de Unie een doeltreffender beleid kan voorstellen dan elke lidstaat afzonderlijk, dan is haar optreden gerechtvaardigd.
“Beide partijprogramma’s lijken te rijmen maar de duivel zit hem in de details.”
De N-VA wil een sterker Europa voor méér jobs, méér veiligheid en een beter migratiebeleid. De interne markt en de euro hebben ons geen windeieren gelegd. Het Europese niveau is daarenboven goed geplaatst om de strijd aan te gaan tegen het terrorisme, mensensmokkel en de cybercriminaliteit.
Voor het Vlaams Belang is de Europese Unie dan weer geëvolueerd naar een Europese superstaat, die in toenemende mate ingrijpt in de bevoegdheden van de lidstaten en daarbij niet zelden ingaat tegen de democratische beslissingen van de Europese volkeren.
De EU kost Vlaanderen bovendien fors meer geld dan ze ons oplevert, luidt het. ‘‘Om een peperdure en onwerkbare euro in stand te houden, werd de EU omgevormd tot een transferunie naar Belgisch model. Naast de melkkoe van België en Wallonië wordt Vlaanderen nu ook miljardenleverancier van de EU en Zuid-Europese landen’.
